گروه گفتگو: حسن نقاشی عضو یزدی هیئت انتخاب نهمین دوره جشنواره فیلم رضوی است وی با مدرک کارشناسی ادبیات نمایشی و کارشناسی ادبیات دراماتیک فیلم های بسیاری را کارگردانی کرده است. این مستند ساز  تاکنون موفق به کسب جوایز متعددی از جشنواره های مختلف داخلی و خارجی شده و در حال حاضر نیز عضو پیوسته انجمن مستند سازان سینمای ایران بوده و تدریس مستند سازی را برعهده دارد.

عضویت در هیئت انتخاب این دوره از جشنواره رضوی بهانه ای شد تا با این مستند ساز جوان به گفتگو بنشینیم:

سطح کیفی آثار دریافتی جشنواره را چگونه ارزیابی می کنید؟

متاسفانه در فیلم ها ی ارسالی افراط در صدا، موسیقی و  موضوعات کلیشه ای کاملا نمایان است. می توانم به جرأت بگویم اکثر فیلم ها عناصری مشترک داشتند، همه در فیلم در حال طی طریق هستند، یعنی می خواهند از یک مقصد به یک مبدا برسند یا همه سوار ویلچرند و یا اکثرا پای دیگ آش در حال غذا درست کردن هستند همه این ها به اضافه گفتار متن های ساده و سطحی نشان می دهد سازندگان این فیلم ها دارای سبک نیستند و تقلید می کنند و تنها جنبه رسانه ای و تلویزیونی بودن اثر برایشان اهمیت دارد. حال جشنواره وظیفه اش انتخاب آثاری است که دارای ویژگی های خاص باشند، تجربه گرا و خلاق باشند و تلاش کنند که با ساختارهای منسجم، فیلمی درخور را برای نمایش ارائه دهند. به نظر من حتی باید موضوعات سفارشی هم به بهترین نحو ساخته شوند.

درباره روند انتخاب فیلم ها کمی توضیح دهید.

فیلم ها را با دقت نگاه کردیم، آن تعدادی که مستعد بود و ساختار خوبی داشت یا به هر نحو حتی در ساده ترین شکل قصه ای را که می خواست را تعریف کرده بود و ما احساس کردیم که این اثر، فیلمی بوده که سازنده در آن حرفی برای گفتن داشته  انتخاب شده است. بارها  اتفاق افتاد که در مورد یک فیلم با یکدیگر صحبت کردیم و در پایان  به این نتیجه رسیدیم که آیا این فیلم می تواند به بخش مسابقه راه یابد یا نه . برای ما در این هیئت تکراری نبودن و تقلیدی نبودن فیلم اولویت داشت، یعنی اگر فیلمی را می دیدیم که سازنده نبوغ خودش را به کار برده اما اثرش مشکل فنی دارد، آن مشکل را نادایده گرفتیم چرا که نبوغ وجود داشته است.  اما اگر احساس کردیم که یک تقلید دست چندم از فیلم هایی که ما می شناسیم صورت گرفته است از قبول آن فیلم خودداری می کردیم. تلاش کردیم  با کم انتخاب کردن اثر قابلیت های جشنواره رو به رخ بکشیم.

با توجه به اضافه شدن سبک زندگی به موضوعات جشنواره چه تعداد از فیلم ها به این حوزه وارد شده بودند و آیا واقعا این آثار می تواند در سبک زندگی مردم و رفتار اجتماعی آنها تاثیرگذار باشد؟

به جرات می گویم  بهترین فیلمهای جشنواره در این بخش قرار دارد و ای کاش که اصلا  جشنواره فیلم رضوی سیاستش فقط معرفی آثاری در زمینه علی بن موسی رضا نبود ای کاش مثل خیلی از جشنواره های حرفه ای اسمی مقدس را  انتخاب می کردیم اما اجازه می دادند فیلم ها با موضوعات آزاد ساخته  شود. در بخش  سبک زندگی ما با فیلم هایی مواجهیم که این ها  موضوعات آزاد دارند، سوژه ها دغدغه سفارشی بودن ندارند و به راحتی خلاقیت در آنها دیده می شود. ولی در بخش مسابقه اصلی ما همچنان دل مشغولی و نگرانی هایی داریم.

در مورد تاثیر این فیلم ها در رفتار اجتماعی مردم باید بگویم سال هاست  که ما داریم در زمینه جایگاه نمایشی سینمای مستند بحث می کنیم. 

سینمای امروز ایران که همان سینمای قصه گوست، به عنوان یک صنعت درآمدزا مخاطب خودش را  از دست داده است، مردم واقع بین شده اند و علاقه مندان این سینما هم به سمت سینمای مستند روی آورده اند.

برای مثال در جلسات هفتگی نمایش فیلم خانه سینما، خانه هنرمندان و مرکز گسترش فیلم می توان استقبال جمعیت را از فیلمهای مستند دید.

متاسفانه سالنهای نمایش فیلم آنقدر کوچک است که نمی تواند مخاطبان را در خود جای دهد پس اتفاقی که در خانه هنرمندان و خانه سینما و مرکز گسترش افتاده است باید در تمام ایران بیفتد.

قبلا هم از مسئولین یزدی خواستم قبل از اینکه دغدغه فیلمهای سفارشی را داشته باشند دغدغه نمایش فیلمها را در این شهر داشته باشند.

آیا فیلم ها در سطحی قرار داشتند که کار انتخاب را برای شما دشوار کنند؟

نه فیلم خوب به راحتی میان فیلمها مشخص می شد. باید واقع بین بود اینقدر تعداد فیلمهای خوب کم است که فیلم خوب براحتی مشخص می شود.حرف های امیدوار کننده که تنها برای دلخوشی زده می شود تنها باعث عقب ماندگی ما می شود.

آیا فیلمی هم بود که شما را به وجد بیاورد؟

بله چند مورد بوده است که خیلی خوشحال شدم که این فیلمها را دیدم. سازندگان این آثار از یک روایت معمول به یک روایت فلسفی رسیده بودند. این خیلی جذاب بود و من را بسیار خشنود کرد.

روند اجرایی جشنواره را چطور ارزیابی می کنید؟

پذیرایی خیلی خوب بود. من خودم یزدی هستم اما دوستان من که از تهران آمده بودند و همراه هم در شهرهای مختلف به عنوان هیت انتخاب یا نمایش فیلم یا برگزاری کلاسهای آموزشی بودیم همیشه از یزد تعریف می کنند. هروقت با همکارانم کار می کنم یا در فستیوالها آنها را می بینم اولین یا دومین درخواستشان این بوده که با من به یزد سفر کنند.

پیشنهاد دارم که برای سال آینده قوانین تغییر کند چون خیلی مهم است هیچ توجیهی وجود ندارد که یک سازنده 10 تا 15 اثر به جشنواره ارسال کند. زمان بندی فیلمها هم باید تغییر کند و به یک زمان بندی استاندارد برسیم.

اگر این جشنواره هم مثل همه جشنواره های دیگر قصد تولید حمایتی دارد باید این تولیدات حداقل دو تا سه ماه قبل از شروع جشنواره به دبیرخانه جشنواره فرستاده شود یعنی با پایان جشنواره، دبیرخانه استارت جشنواره بعدی را بزند و تعطیل نشود. یعنی اعضا دو ماه مانده به شروع جشنواره شروع به کار نکنند بلکه باید هر روز فعالیت داشته باشند. دبیرخانه جشنواره فیلم کوتاه تهران و دبیرخانه جشنواره سینما حقیقت را توصیه می کنم دوستان ببینند و با سیاستهای آن آشنا شوند.

نظرتان در مورد ترکیب اعضای هیئت انتخاب در بخش مستند چیست؟

دوستان بخش داستانی را دورادورمی شناسم، با چند نفرشان هم دوست هستم و می دانم که انتخابهای بجا و بسیار خوبی انجام شده است. خوشحالم که در بخش داستانی آقای حسین روشن بخش یزدی هم بعنوان یک یزدی و یکی از سینماگران خوب این شهر و یک مدیر فیلم کوتاه حضور دارند  در بخش مستند چون با دوستان این بخش آشنایی خیلی نزدیکی دارم می دانم که بهترین انتخاب ها اتفاق افتاده آقای فرهاد ورهرام جزو مفاخر سینمای مستند ما هستند آقای بهداد آثارشان بیشتر در زمینه فرهنگ ایرانی است و آقای میهن دوست همیشه در زمینه فیلم مستند حرفی برای گفتن داشته اند. خوشحالم که این گروه در هییت انتخاب دورهم گرد آمدند و مطمئنم که بهترین انتخابها انجام می شود.

آیا پیش آمده اعضای هیئت در انتخاب فیلمی با هم دچار اختلاف سلیقه شوید و در این صورت چطور این مشکل را حل کردید و یا عمدتا اختلاف بیشتر بر سر چه موضوعی بوده است؟

زیبایی و گرمی جلسات به همین اختلاف نظرهاست، نمی شود که نباشد.متاسفانه اینقدر سطح کیفی آثار پایین بود که در خیلی از موارد ما متفق القول بودیم که این فیلم نباشد. اما چند مورد بود که بحث و گفتگو کردیم و در میان آن مخالفان و موافقان نظراتشان را بیان کردند و به یک اتفاق رای رسیدیم. این فضا را فیلم ایجاد کرد و فیلمی که بتواند مخاطبش را به چالش بکشد و نظرات مثبت و منفی در موردش نقل شود و مورد نقد قرار بگیرد فیلم خوبی است.

آیا فیلم ها یی هم بود که اعضا بدون هیچ بحثی آن را برای بخش مسابقه انتخاب کنند؟

در اکثر موارد یکبار بصورت تایید به هم نگاه می کردیم و به این نتیجه می رسیدیم که فیلمی نباشد و برعکس آن هم اتفاق افتاده است.

در این دوره از جشنواره کیفیت آثار سینماگران را چطور ارزیابی می کنید؟

به همه سینماگرانی که آثارشان انتخاب نشده است توصیه می کنم تلاش کنند  به ساختار برسند. یک مستندساز خوب کسی است که نگاه مستقل دارد، مولف است و پشتوانه فکری دارد و همچنین با مقولات فنی سینما آشناست. فرق خوب و بد هم در همین نکات است و بس. به کسانی که فیلمهایشان انتخاب شده است هم توصیه می کنم که مغرور نشوند اینکه فیلمشان برای جشنواره انتخاب شد صرفا به این معنا نیست که فیلمشان خوب است.به استثنای چند مورد که با یک اثر خوب مواجه بودیم  بعضی فیلمها را ما با توافق انتخاب کردیم.

پیشنهادتان برای فیلم سازان چیست؟

پیشنهاد می کنم که خلاق باشند. تجربه گرا باشند و معیار فیلمهای مستند را فراموش نکنند. سینمای مستند سینمای راست گویی است. در این دوره از جشنواره در بعضی فیلم ها با صحنه هایی مواجه بودیم که کاملا بازسازی شده بود این امر مخاطب را دلزده می کند. توصیه خیلی مهم به همه عزیزان این که سعی کنند شعار ندهند، هرچه فیلم کمتر شعارزده باشد باورپذیرتر است.

به نظر شما آیا مرزی بین سینمای مستند و داستانی وجود دارد؟

سالهاست که در این زمینه صحبت می شود و اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند که سینمای داستانی بازتابی از حقیقت زندگی است، عده ای نیز می گویند این سینمای نوعی داستان و روایت است چون کارگردان می تواند در آن تغییر می دهد.

ما با یک ابزار مشترک فنی مواجه هستیم. آیا  هدفمان از ساخت فیلم چیست؟ این مهمترین مسئله است، ما می خواهیم یک هدف و یک نگاه را بیان کنیم مهم نیست که اثر داستانی است یا مستند. مهم این است که ما به مخاطب بفهمانیم حرف و نگاه ما ریشه در واقعیت دارد. سینما اگر واقعیت نداشته باشد به یک دروغ تبدیل می شود مثل فیلمهای اکشن که ما میدانیم دروغ است اما برای سرگرمی نگاه می کنیم.

نظرتان را راجع به سینمای موضوعی و سفارشی بگویید.

من تا چند سال پیش جزو مخالفان سرسخت سینمای سفارشی بودم اما اگر بخواهی زندگیت را با سینما بگذرانی باید کار سفارشی هم انجام بدهی اما اگر در همین نوع کار هم دغدغه نگاه خودت را داشته باشی سعی می کنی این دید را در اثر سفارشی اعمال کنی. بسیاری از فیلم های مستند خوب سینمای ایران سفارشی هستند و متکی به سینمای مستقل ایران نیست. اما سازنده سعی کرده همان نگاه و حساسیتی که در یک فیلم مستقل داشته در کار سفارشی هم داشته باشد.

برگزاری جشنواره را در یزد چگونه ارزیابی می کنید؟

شهر یزد به واسطه درون مایه های کهن، مکان ایده آلی است برای برگزاری یک جشنواره حرفه ای و من امیدوارم این نوع جشنواره ها در آن دوام داشته باشد زیرا این امر به پیشرفت استانمان در این زمینه کمک بسیاری می کند.

و حرف آخر:

به عنوان یک مستند ساز توصیه می کنم که کمی ذهن رو خلاق کنند و مرزها را بکشند، کمی تجربه گرا باشند، وقتی فیلم سازی بخواهد یک اثر را تولید کند دو حالت دارد یا اینکه همه چیز از قبل طراحی می شود و فیلم، مبتنی بر فیلمنامه و دکوپاژ ساخته می شود یا اینکه با یک فکر غریزی آغاز به کار می کنیم. مخصوصا وقتی که فیلم سفارشی باشد باعث می شود ما خیلی جدیت نداشته باشیم. در صورتیکه سفارش دهنده از ما یک فیلم خوب می خواهد.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا